Novembar

Iz prošlosti našeg naroda

1. novembar 1886.
U Beogradu je osnovana Kraljevska srpska akademija, kasnije Srpska akademija nauka i umetnosti. Prvi predsednik bio je Josif Pančić. Prve edicije koje je izdavala bile su „Glas" i „Spomenik", a najkrupniji poduhvat bio je izrada „Rečnika srpskog književnog jezika", početa 1893. 

3. novembar 1883.
Ugušena je Timočka buna, koja je počela u Zaječarskom okrugu mesec dana ranije, zbog odluke vlasti o oduzimanju oružja, dotad poverenog svim vojnim obveznicima. Među vođama, koji su uhapšeni i streljani, bilo je istaknutih članova Radikalne stranke. Neki od njih, kao Nikola Pašić, uspeli su da pobegnu van zemlje, a stranka je pretrpela tešku krizu. 

5. novembar 1943.
U Jajcu je u Drugom svetskom ratu osnovana Telegrafska agencija Nove Jugoslavije - TANJUG. Prvi direktor bio je Vladislav Ribnikar. 

10. novembar 1910.
Na inicijativu Pavla Popovića, Aleksandra Belića i Jovana Skerlića, osnovano je Društvo za srpski jezik i književnost, radi usavršavanja nastave srpskog jezika i književnosti u školama.

12. novembar 1956. 

Beogradsko pozorište „Atelje 212" je u adaptiranom delu zgrade „Borbe" izvelo prvu predstavu, „Fausta" Johana Volfganga Getea. 

16. novembar 1914. 

Počela je Kolubarska bitka, najveća koju je srpska vojska vodila u I svetskom ratu. Bitka je završena 15. decembra pobedom srpske vojske nad austrougarskim trupama pod komandom generala Poćoreka, prisiljenog da se povuče iz Srbije. Izuzetne zasluge za pobedu u bici, u kojoj je zarobljeno oko 43.000 austrougarskih vojnika, imao je general Živojin Mišić koji je za zasluge u ovoj bici dobio čin vojvode. Kolubarska bitka ušla je u istoriju ratovanja kao jedinstven primer da se vojska, kojoj je predviđen potpun slom, za kratko vreme reorganizuje, pređe u kontraofanzivu i nanese neprijatelju odlučujući poraz. Taktika pregrupisavanja samo I armije i koncentrisanog udara na VI armiju (koja je bila razvučena na širokom frontu) koju je izveo Živojin Mišić, danas se izučava na vojnim školama širom sveta. Kolubarska bitka je značajna i po tome što obe vojske u operacijama nisu imale strategijske rezerve kojima bi mogle da ojačaju svoje linije, tamo gde je to neophodno, već su to postizale prebacivanjem snaga sa jednog na drugi deo fronta

25. novembar 1915.
Vrhovna komanda srpske vojske u Prvom svetskom ratu donela je odluku o povlačenju trupa preko Crne Gore i Albanije. Da bi se izbegla kapitulacija i time potpuno uništenje srpske države kralj Petar Prvi Karađorđević i vlada na čijem čelu je bio Nikola Pašić odlučili su se na povlačenje. Povlačenje je trebalo da se vrši dolinom Morave i Vardara, prema jugu, ali je Bugarska svojim ulaskom u rat na strani Centralnih sila presekla tu liniju odstupanja, te se povlačenje vršilo mnogo nepristupačnijim putem, preko crnogorskih i albanskih planina. Saveznici Srbije u ovom ratu, sile Antante, nisu pružile našoj vojsci i narodu adekvatnu i obećanu pomoć. U povlačenju vojnika praćenih izbeglicama, život je izgubilo više od 240.000 ljudi. Na Krf je savezničkim brodovima prebačeno 135.000 vojnika, koji su oporavljeni i reorganizovani nastavili borbe na Solunskom frontu naredne godine.

29. novembar 1943. 

Drugo zasedanje AVNOJ-a, Antifašističkog veća nacionalnog oslobođenja Jugoslavije, se održava u Jajcu, u Bosni i Hercegovini, i ono odlučuje o posleratnom uređenju države. 

29. novembar 1945. 

Proglašena je FNRJ (Federativna Narodna Republika Jugoslavija) 

29. novembar
Dan Republike bivše SFRJ (Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija) 

Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (skraćeno SFRJ) je bivša jugoslovenska država koja je postojala od kraja Drugog svetskog rata, sve dok se nije raspala tokom građanskog rata. Ona je bila socijalistička država koja je obuhvatala teritorije današnjih nezavisnih država Srbije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Makedonije, Slovenije i Crne Gore.

Formirana je 1945. godine kao naslednica Kraljevine Jugoslavije pod imenom Demokratska Federativna Jugoslavija. Dana 29. novembra 1945. godine menja ime u Federativna Narodna Republika Jugoslavija, dok je 1963. godine konačno promenila ime u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija. Glavni grad SFRJ bio je Beograd. SFRJ se graničila sa Italijom i Austrijom na severozapadu, Mađarskom i Rumunijom na severu, Bugarskom na istoku i Grčkom i Albanijom na jugu. Zapadni deo republike je izlazio na Jadransko more.

Za razliku od ostalih evropskih socijalističkih zemalja, SFRJ nikada nije bila članica Varšavskog ugovora i održavala je bliske veze sa zapadnim vladama. SFRJ je bila osnivač i jedan od najvažnijih članova Pokreta nesvrstanih. SFRJ je bila zemlja „samoupravnog socijalizma", sa jednopartijskim delegatskim sistemom predstavljanja, planskom privredom i specifičnim sistemom tzv. radničkog samoupravljanja. Na njenom čelu nalazio se Josip Broz Tito kao doživotni predsednik republike.

Pripremila Dragica Sredojev, profesorica istorije