Ujedinjene nacije

Članovi sekcije iz istorije pripremili su zanimljivu izložbu povodom 70 godina od osnivanja Ujedinjenih nacija.

Drugi srpski ustanak

Članovi istorijske sekcije naše škole pripremili su izložbu povodom dva veka od Drugog srpskog ustanka.

Veliki rat

Članovi istorijske sekcije su u školi pripremili izložbu povodom obeležavanja 100 godina od početka Prvog svetskog rata.

Knez Miloš

Knez Miloš Obrenović (18. mart 1780 — 26. septembar 1860) 

Bio je knez Srbije od 1815. do 1839. i od 1858. do 1860. Učestvovao je u Prvom srpskom ustanku i predvodio srpske ustanike u Drugom srpskom ustanku. Osnivač je dinastije Obrenović. Za vreme njegove vladavine Srbija je postala autonomna kneževina u sastavu Osmanskog carstva. Knez Miloš je vladao autokratski, odbijajući da ograniči i deli vlast, zbog čega je protiv njegove vlasti bilo podizano nekoliko buna. Bio je najbogatiji čovek u Srbiji i jedan od najbogatijih na Balkanu. 

Sačuvane su mnoge anegdote o njegovoj vladavini. Sarađujući sa Turcima i sam je poprimio neke njihove osobine. Nije bio obrazovan, čak ni pismen. Sve sporove rešavao je grubo, a nije mu bilo strano ni najsurovije ponižavanje i kažnjavanje.

TO JE TO ! 

Prilikom jedne od svojih poseta Beču, knjaz Miloš bio je gost austrijskog dvora. Uz večeru, organizovano je muzičko veče u njegovu čast, sa klasičnim repertoarom. Muzički potpuno neobrazovan, knjaz Miloš je sve vreme mudro ćutao i pažljivo slušao…

Videvši veliku zadubljenost Miloševu i želeći da ga malo isprovocira, austrijski car mu predloži da orkestar ponovo odsvira komad koji mu se najviše dopao. 

Austrijski car znao je da Miloš nije obrazovan i da neće umeti da kaže koju kompoziciju želi ponovo da čuje. Iako Miloš nije znao naziv nijednog dela, odlučio je da iskoristi ponudu, te da malo namuči cara. 

Rekao je neka sviraju redom. I svirali su mu redom sve kompozicije koje su te večeri bile na programu... Ali, uzalud! Nikako da naiđe ona prava. 

Umorni muzičari i svi u dvoru jedva dočekaše pauzu. Neki od muzičara počeše da štimaju instrumente… 

- To je to! – uzviknu najzad knjaz Miloš, na zaprepašćenje prisutnih i kulturno se zahvali što mu je car na kraju ipak ispunio želju da čuje omiljenu kompoziciju.

Tada je svima bilo jasno da Miloš Veliki nije ni naivan ni za potcenjivanje.

Dragica Sredojev, profesor istorije

April

IZ PROŠLOSTI NAŠEG NARODA

1.april

1946 - 

Prvom omladinskom radnom akcijom u posleratnoj komunističkoj Jugoslaviji počela je izgradnja železničke pruge Brčko-Banovići. U izgradnji 90 kilometara pruge učestvovalo je 60.000 mladih iz cele tadašnje Jugoslavije.

1970 - 

Beogradski radio "Studio B" počeo je emitovanje programa iz zgrade novinske kuće "Borba".

2001 - 

U Beogradu je uhapšen bivši predsednik Srbije i SR Jugoslavije Slobodan Milošević pod optužbom da je tokom desetogodišnje vladavine (1990-2000) zloupotrebljavao položaj i time pribavio ličnu korist i korist za Socijalističku partiju Srbije. Miloševića su srpske vlasti u junu iste godine predale Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu.

2. april

1917 - Pred Vojnim sudom za oficire srpske vojske u Solunu je počeo sudski proces protiv grupe oficira, na čelu sa pukovnikom Dragutinom Dimitrijevićem - Apisom, optuženih za pripremanje prevrata i pokušaj atentata na regenta Aleksandra. Nad Apisom i dvojicom njegovih sledbenika izvršena je smrtna kazna streljanjem 26. juna. Ostali su osuđeni na zatvorske kazne. Vrhovni sud Srbije rehabilitovao je Apisa i njegove sledbenike u obnovljenom procesu 2. juna 1953.

1999 - Vlasti u Beogradu preuzele su nezavisni radio B92.

3. april

1915 - 

U Valjevu je umrla srpska slikarka Nadežda Petrović. Smatra se začetnikom modernog srpskog slikarstva, a njene slike "Resnik", “Notr Dam", "Autoportret", "Bulonjska šuma" svrstavaju se među najbolja dela u srpskoj likovnoj umetnosti.

1948 - 

Premijerom drame Ivana Cankara "Kralj Betajnove" u režiji Bojana Stupice, otvoreno je Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu. Dramski ansambl je u početku imao 40 članova, direktor je bio pisac Eli Finci, a umetnički rukovodilac Bojan Stupica.

4. april

1825 -

Rođen je srpski filolog Đura Daničić (kršteno ime bilo mu je Đorđe J. Popović), saradnik Vuka Karadžića u borbi za reformu srpskog pravopisa i jezika. Rođen je u Novom Sadu 1825. Posle studija u Požunu (sadašnja Bratislava), Pešti i Beču radio je kao bibliotekar Narodne biblioteke u Beogradu, sekretar Društva srpske slovesnosti i profesor Liceja i Velike škole. U prvom radu "Rat za srpski jezik i pravopis" 1847, kojim je doprineo brzoj pobedi Vukovih ideja, potpisao se prezimenom Daničić, umesto porodičnim Popović. što je bila tendencija u periodu romantizma. Vukove i sopstvene poglede na jezik dosledno je sproveo u prevodima s latinskog "Psaltira Davidovog" i "Starog zavjeta". Objavio je više dela iz stare srpske književnosti ("Žitije sv. Save" od Teodosija, "Žitije sv. Simeona i sv. Save" od Domentijana, "Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih" od Danila, "Nikoljsko jevanđelje"). Objavio je "Rječnik iz književnih starina srpskih" i započeo veliki istorijski "Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika". Pomogao je Vuku u prevodu "Novog zaveta". Ostala dela: "Mala srpska gramatika", "Srpska sintaksa", "Oblici srpskog jezika", "Istorija oblika", "Osnove srpskoga ili hrvatskoga jezika", "Korijeni", "Srpski akcenti".

1860 -

Rođen je srpski pisac Vojislav Ilić, osnivač moderne srpske lirike. Njegova lirika označila je raskid s romantičarskom poezijom i obeležena je misaonim skepticizmom. Pisao je elegične, setne pesme u kojima preovlađuju motivi prošlosti i samoće ("Zimska idila", "Jesen", "Ja ništa više ne verujem", "Tamara", "Istok"). Radio je kao korektor Državne štamparije u Beogradu, pisar Ministarstva unutrašnjih poslova, učitelj u Turn Severinu i diplomatski činovnik u Prištini i Solunu. Dela: dva izdanja "Pesama" objavljena za života i sabrana dela posthumno.

1999 -

NATO avioni su razornim projektilima uništili rezervoare za gorivo centralne beogradske gradske toplane u Novom Beogradu, usmrtivši čuvara toplane Slobodana Trišovića. Gotovo u isto vreme gađana je Policijska akademija na Banjici, pri čemu je oštećena zgrada obližnje Vojno-medicinske akademije, puna bolesnika, uključujući 22 ranjenika od napada NATO avijacije širom Jugoslavije.

5. april

1887 - Kralj Milan Obrenović naimenovao je prvih 16 članova Srpske kraljevske akademije koja je osnovana 1. novembra 1886. Prvi predsednik bio je Josif Pančić, a sekretar Jovan Žujović. Od 1888. akademici su sami birali stalne i dopisne članove.

6. april

1973 - U Beogradu je otvorena nova zgrada Narodne biblioteke Srbije. Stara zgrada biblioteke izgorela je u požaru 6. aprila 1941. godine kada su Nemci bombardovali Beograd.

7. april

1929 - Beogradska radio stanica prvi put je direktno prenosila jednu fudbalsku utakmicu, prvenstveni susret "BSK" i "Jugoslavije". Reporter je bio Rade Stoilović.

1941 - Vlada Kraljevine Jugoslavije objavila je proklamaciju o početku rata s Nemačkom i Italijom i izdala naredbu o opštoj mobilizaciji.

1963 - Usvojen je novi jugoslovenski ustav kojim je naziv države Federativna Narodna Republika Jugoslavija (FNRJ) promenjen u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (SFRJ). Novi ustav popularno je nazvan "povelja samoupravljanja" jer je njime samoupravni model primenjen u svim sferama i na svim nivoima društvenog života.

8. april

Danas je Svetski dan Roma, proglašen odlukom UN. U Londonu je tog dana 1971. počeo prvi Svetski kongres Roma.

11. april 

1948 - Počela je izgradnja novog beogradskog naselja na levoj obali Save - Novi Beograd.

1999 - U Beogradu je ubijen novinar Slavko Ćuruvija, vlasnik listova "Dnevni telegraf" i "Evropljanin". Ubistvo nije razjašnjeno.

12. april

1999 - U vazdušnim udarima NATO-a na SR Jugoslaviju pogođen je putnički voz na mostu u Grdeličkoj klisuri. Poginulo je 55 putnika, a više desetina ih je ranjeno.

14. april

1999 - Najmanje 75 ljudi je poginulo, a 25 je teško ranjeno u Metohiji u dve izbegličke kolone koje su raketirali avioni NATO-a.

2000 - Mitingom u centru Beograda, pod geslom "Stop teroru – za demokratske izbore", srpska opozicija počela je koordiniranu akciju za demokratske promene u zemlji.

15. april

1941 - Jugoslovenska vlada, na čelu sa njenim predsednikom, generalom Dušanom Simovićem, napustila je zemlju posle nemačke okupacije. Dan ranije iz zemlje je otišao i kralj Petar II Karađorđević.

16. april, 

1346 - U Skoplju je srpski kralj Dušan Stefan Nemanjić krunisan za cara. Istovremeno je proglašena srpska patrijaršija sa prvim srpskim patrijarhom Joanikijem.

1944 - Saveznička avijacija bombardovala je Beograd u Drugom svetskom ratu. Poginulo je više od 1.200 ljudi, više hiljada je povređeno, a razoreno je oko 600 zgrada.

1992 - Košarkaši beogradskog "Partizana" postali su u Istanbulu prvaci Evrope pobedom nad "Žoventutom" iz Barselone rezultatom 71:70 (40:34).

- Danas je dan Beograda. Ime Beograd prvi put je zabeleženo 878. godine u jednom pismu pape Jovana VIII. U poslanici sačuvanoj u vatikanskom arhivu, koju je papa Jovan VIII poslao bugarskom knezu Borisu, navedeno je da je otac Sergije, zbog poročnog života, opozvan s dužnosti beogradskog episkopa (episkopatus Bellogradensis). To je najstariji pomen Beograda pod njegovim današnjim srpskim imenom.

17. april

1941 - Oficiri bojnog broda Kraljevske ratne mornarice Jugoslavije Milan Spasić i Sergej Mašera potopili su u Tivatskom zalivu razarač "Zagreb" i potonuli zajedno s njim odbivši da izvrše naređenje o predaji broda italijanskoj mornarici nakon kapitulacije Jugoslavije.

1993 - U UN je usvojena rezolucija koja predviđa pooštravanje sankcija protiv SR Jugoslavije, ukoliko bosanski Srbi ne potpišu Vens - Ovenov mirovni plan za Bosnu do 26. aprila.

19. april

1932 - Vlada Kraljevine Jugoslavije donela je Zakon o zaštiti zemljoradnika kojim je proglašen šestomesečni moratorijum na dugove i obustavljena prisilna zaplena imovine. Oko 709.000 seljaka dugovalo je sedam milijardi dinara, mahom lihvarima i trgovcima.

20. april

1919 - U Beogradu je počeo osnivački kongres Socijalističke radničke partije Jugoslavije, koja je 1920, na kongresu u Vukovaru, promenila ime u Komunistička partija Jugoslavije.

1992 - Snage bosanskih Srba izvršile su blokadu Sarajeva, zahtevajući podelu grada. Blokada i granatiranje grada trajali su tokom celog bosanskog rata koji je završen potpisivanjem Dejtonskog sporazuma u novembru 1995.

1999 - Tokom vazdušnih napada NATO na SR Jugoslaviju u Hramu Svetog Save u Beogradu liturgiju su služili ruski i srpski patrijarh Aleksej II i Pavle, posle koje su se "Molitvom za mir" obratili desetinama hiljada ljudi okupljenih na platou ispred najveće beogradske crkve.

21. april 

1882. - U Narodnom pozorištu u Beogradu izvedena je prva srpska opereta "Vračara" Davorina Jenka, autora srpske himne "Bože pravde".

1999. - U vazdušnim napadima NATO na SR Jugoslaviju pogođeni su poslovna zgrada "Ušće" u Novom Beogradu i Žeželjev most na Dunavu u Novom Sadu.

22. april

1999 - U vazdušnim udarima NATO na SR Jugoslaviju pogođena je rezidencija predsednika Slobodana Miloševića. Rezidencija je prethodno bila ispražnjena.

24. april

1987 - Slobodan Milošević, tadašnji predsednik Predsedništva Saveza komunista Srbije, posetio je Kosovo Polje i dao podršku Srbima sa Kosova koji su se žalili na sve agresivniji nacionalizam kosovskih Albanaca. Ta podrška, simbolično izražena rečenicom "Niko ne sme da vas bije", označila je početak srpskog populističkog talasa na čijem će čelu u narednih 13 godina biti Slobodan Milošević.

25. april

1765 - Rođen je srpski guslar Filip Višnjić, najistaknutiji srpski pesnik u prvoj polovini 19. veka, "Homersrpske epske književnosti". Taj Srbin iz Bosne, slep od osme godine, rano je počeo da uz gusle stvara prelepe pesme o borbama za oslobođenje od Turaka, krstareći srpskim krajevima od Temišvara do Skadra, od Banja Luke do Smedereva. Priključio se 1809. Prvom srpskom ustanku i postao "pesnik bune". Posle sloma ustanka 1813. prešao je u Srem i nastanio u selu Grk (Višnjićevo) u kojem je ostao do smrti 1835. U Sremu je 1815. upoznao Vuka Karadžića, koji je zapisao mnoge njegove pesme, uključujući "Početak bune na dahije", "Boj na Mišaru", "Knez Ivo Knežević", "Smrt Marka Kraljevića".

1999 - Avijacija NATO srušila je drumsko-železnički “Žeželjev most", već oštećen u tri napada prethodnih dana. Time je Novi Sad ostao i bez poslenjeg od tri mosta na Dunavu, a uništenjem tog monumentalnog mosta - životnog dela arhitekte Branka Žeželja, puštenog u saobraćaj u oktobru 1961. prekinuta je i najkraća železnička veza između zemalja centralne i severne Evrope s Bliskim istokom.

27. april

1830 - Beograd je dobio prvo ulično osvetljenje - fenjere sa svećama.

1992 - Nakon raspada SFRJ proglašena je Savezna Republika Jugoslavija (SRJ), zajednička država Srbije i Crne Gore, koja je trajala nepunih 11 godina. SRJ je proglašena na osnovu Ustava ("Žabljački ustav") donetog istog dana. Prethodno su poslanici u Saveznom veću Skupštine SFRJ usvojili Deklaraciju o stvaranju SRJ.

28. april

1804 - Tokom Prvog srpskog ustanka, u Zemunu je održan sastanak srpskih ustanika i Turaka, uz posredovanje Austrije. Nakon neuspelih pregovora o uspostavljanju mira, srpski pregovarači su se vratili u Ostružnicu i počeli pripreme za napad na Beograd.

1999 - Vlada SR Jugoslavije podnela je Međunarodnom sudu pravde u Hagu tužbu protiv zemalja NATO-a zbog "neovlašćene upotrebe sile" u vazdušnim udarima koji su počeli 24. marta.

29. april

1999 - U vazdušnim udarima NATO na SR Jugoslaviju srušen je telekomunikacioni toranj na Avali.

30. april 

1945- Delovi 45. divizije Jugoslovenske armije, koji su progonili već razbijene nemačke i hrvatske jedinice, oslobodili su u Drugom svetskom ratu ustaški koncentracioni logor Jasenovac u kojem je likvidirano najmanje 700.000 Srba, Jevreja i Roma. Ustaše su pri povlačenju masakrirale logoraše, tako da ih je jedva stotinak dočekalo oslobodioce. Jasenovac je tokom rata bio najveća "fabrika smrti" na Jugoistoku Evrope, koja je "punom parom" radila od leta 1941.

Pripremila Dragica Sredojev, profesor istorije

Mart

IZ PROŠLOSTI NAŠEG NARODA

1. mart

1878.

Pobedom Srbije završen je Drugi srpsko-turski rat. Prvi rat sa Otomanskim carstvom 1876. i 1877. okončan je neuspehom Srbije, ali joj je drugi 1877. i 1878. doneo teritorijalno proširenje za četiri okruga i međunarodno priznanje na Berlinskom kongresu 1878. Ti ratovi bili su nastavak oslobodilačke borbe, a neposredan povod bio je ustanak Srba 1875. protiv turske vlasti u Bosni i Hercegovini.

4. mart

1941.

Jugoslovenski knez-namesnik Pavle Karađorđević, pod velikim pritiskom sastao se u Berhtesgadenu sa vođom Trećeg rajha Adolfom Hitlerom, koji je insistirao da Beograd pristupi Trojnom paktu, a Nemačka i Italija bi navodno garantovale integritet i nezavisnost Jugoslavije.

2004.

U požaru koji je zahvatio srpski manastir Hilandar na Svetoj Gori potpuno su uništene renovirana gostoprimnica, igumanske prostorije, monaške kelije, Beli konak iz 17. veka, mala crkva iz 17. veka, administrativne prostorije i biblioteka, ali su monasi uspeli da spasu najvrednije relikvije.

5. mart

1832.

Štampana je prva knjiga, u prvoj štampariji obnovljene Srbije, "Sabor istine i nauke" Jovana Stejića. Štamparija je kupljena u Rusiji i dopremljena u Beograd u maju 1831.

6. mart

1882. 

Knez Milan Obrenović proglasio je Srbiju kraljevinom, a sebe kraljem.

1941. 

Krunski savet Kraljevine Jugoslavije je u Drugom svetskom ratu doneo odluku da Jugoslavija pristupi Trojnom paktu, pod uslovom da joj Nemačka i Italija garantuju nepovredivost teritorije.

1945. 

U Njujorku je umrla srpska slikarka Milena Pavlović-Barili, jedan od najznačajnijih predstavnika nadrealizma u srpskom slikarstvu. Od 1939. živela je u SAD gde je bila ilustrator modnog časopisa "Vog" i scenograf i kostimograf u njujorškim pozorištima. Rođena je u Požarevcu 1909.

7. mart

1945. 

Nakon ostavke kraljevske vlade, Josip Broz Tito je formirao novu jugoslovensku vladu u koju su ušli i šef Demokratske stranke Milan Grol, kao prvi potpredsednik, i Ivan Šubašić, kao ministar inostranih poslova.

8. mart

Prva proslava Dana žena u Srbiji je održana 1914. četiri godine nakon što je ovaj datum usvojen kao Međunarodni dan žena.

9. mart

1807.

Predvođeni Karađorđem, srpski ustanici su potpuno oslobodili Beograd od Turaka, iako je grad, kao politički centar pašaluka, bio čvrsto utvrđen i posednut jakim janičarskim snagama. Ustanici su tokom 1804, 1805. i 1806. bezuspešno pokušavali da zauzmu beogradsku tvrđavu i tek 8. januara 1807. beogradski vezir Sulejman paša bio je prinuđen da preda Karađorđu Gornji grad, a dva meseca potom i Donji grad. Beograd je postao politički, vojni i kulturni centar nove Srbije i ostao je u srpskoj vlasti do propasti Prvog srpskog ustanka 1813.

1991.

U Beogradu su se masovne opozicione demonstracije protiv režima Slobodana Miloševića, posle brutalne policijske intervencije, pretvorile u krvave nerede u kojima su poginuli učenik Branivoje Milinović i policajac Nedeljko Kosović. Režim je uveče, kad se situacija smirila, demonstrirao silu tako što je na ulice izveo tenkove, pod izgovorom da to čini zbog izgredničkog ponašanja pojedinih demonstranata koji su demolirali prodavnice u strogom centru grada.

10. mart

1982.

Jugoslavija je osvojila prvo mesto u evropskoj stonoteniskoj super ligi.

11. mart

1887.

U Nišu su Stevan Sremac, Milorad Petrović, Djoka Protić, Spiro Kalik i Stevan Nikšić-Lala osnovali prvo pozorište pod imenom "Sinđelić". Posle Drugog svetskog rata naziv mu je promenjen u Narodno pozorište.

2006.

Umro Slobodan Milošević, bivsi predsednik Srbijei Savezne Republike Jugoslavije. Milošević je pronađen mrtav u svojoj ćeliji u zatvoru Haškog tribunala u Ševeningenu, 

u kome se nalazio od juna 2001. pošto je bio optužen za ratne zločine počinjene na tlu bivše Jugoslavije.

12. mart

1868.

S pravopisa Vuka Karadžića skinuta je zabrana, otad je u Srbiji svako mogao da "piše kao što govori". Rešenje o tome je na osnovu odluke kneza Mihaila Obrenovića potpisao ministar prosvete Dimitrije Crnobarac, bečki i pariski doktor nauka. Konačnu pobedu svog pravopisa Karadžić nije doživeo (umro je 1864).

2003.

U atentatu ispred zgrade Vlade Srbije snajperskim hicem ubijen je srpski premijer dr Zoran Đinđić. Na predlog Vlade, vršilac dužnosti predsednika Srbije Nataša Mićić, proglasila je vandredno stanje.

14. mart

1791.

U Beču je izašao prvi broj "Serbskih novina". Štampao ih je grčki patriota Markides Puljo, saradnik grčkog pesnika i revolucionara Rige od Fere. List je izlazio utorkom i

petkom do kraja 1792.

1914.

Carigradskim mirom Srbije i Turske dopunjen je Londonski sporazum kojim je okončan Prvi balkanski rat. Srbija i Turska uspostavile su odnose, rešena su pitanja vraćanja zarobljenika, državljanstva stanovnika ustupljenih oblasti, status muslimana.

2002.

Najviši predstavnici Savezne Republike Jugoslavije i dveju republika, uz posredovanje Evropske unije, postigli su sporazum o preuređenju odnosa Srbije i Crne Gore. Dogovoreno je da se nova država zove Srbija i Crna Gora, da ima predsednika i premijera u jednoj ličnosti, Savet ministara, parlament i sud. Sporazum su potpisali predsednici SRJ i Crne Gore Vojislav Koštunica i Milo Đukanović, potpredsednik Savezne vlade Miroljub Labus, premijeri dveju republika Zoran Djinđić i Filip Vujanović i visoki predstavnik EU za spoljnu politiku i bezbednost Havijer Solana.

15. mart 

1957.

Umro je srpski političar jevrejskog porekla Moša Pijade, predsednik Skupštine FNRJ, slikar i novinar. Umro je u Parizu, na povratku iz Velike Britanije gde je predvodio

jugoslovensku parlamentarnu delegaciju. Slikarstvo je učio u Beogradu, Minhenu i Parizu. Posle Prvog svetskog rata pristupio je Komunističkoj partiji Jugoslavije, a 1921. postao je član njenog Izvršnog biroa. Zbog štampanja ilegalnog organa Centralnog komiteta KPJ "Komunist" osuđen je 1925. na 20 godina robije. Tokom tamnovanja preveo je "Kapital", "Bedu filozofije" i "Manifest komunističke partije" Karla Marksa. Od decembra 1941. nalazio se u Vrhovnom štabu. Izradio je 1942. prve propise o radu narodnooslobodilačkih odbora. Na Drugom zasedanju AVNOJ-a krajem novembra 1943. u Jajcu bio je potpredsednik Predsedništva, a 5. novembra osnovao je u tom gradu Novinsku agenciju Tanjug.

16. mart

1881.

U Beogradu je osnovana Železničko-saobraćajna škola, sa dva odeljenja po 50 učenika. Po završetku dvogodišnjeg školovanja, učenici su upućivani na jednogodišnju praksu u

Austriju ili Belgiju, gde su polagali praktične i stručne ispite. Škola je prestala da radi 1884, a obnovljena je 1922. kao Državna železnička saobraćajna škola.

2002.

Umro je srpski pozorišni i filmski glumac Danilo-Bata Stojković, koji je ostvario niz maestralnih uloga u pozorištu i na filmu, uključujući uloge u komadim "Profesionalac", "Balkanski špijun" i "Urnebesna tragedija". U antologijske uloge srpskog filma spadaju njegove kreacije u filmovima "Ko to tamo peva", "Maratonci trče počasni krug", "Balkanski špijun", "Čuvar plaže u zimskom periodu", "Varljivo leto '68.". Snimio je i više televizijskih drama i serija. Široku popularnost stekao je likom Bubuleje u televizijskoj seriji "Diplomci", a jednog od najvećih srpskih slikara 20. veka Miću Popovića inspirisao je da naslika seriju slika s likom Gvozdena.

18. mart

1994. 

Bosanska vlada i Hrvatska potpisale su u Vašingtonu u prisustvu predsednika SAD Bila Klintona (Bill Clinton) sporazum o muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH, koja je kasnije, Dejtonskim sporazumom, postala jedan od dva entiteta u bivšoj jugoslovenskoj republici BiH.

1999. 

Kosovski Albanci potpisali su na pregovorima u Rambujeu kod Pariza mirovni sporazum, dok je srpska delegacija odbila vojni deo sporazuma. Šest dana kasnije NATO snage počele su vazdušne operacije nad SR Jugoslavijom.

19. mart 

1999.

Nakon neuspelih pregovora Srba i kosovskih Albanaca u Parizu, predsednik SAD Bil Klinton (Bill Clinton) izjavio je da je "prag prekoračen" i da problem Kosova ugrožava američke nacionalne interese. Diplomate zapadnih zemalja počele su da napuštaju Beograd, a međunarodni verifikatori Kosovo.

22. mart

Danas je dan Svetih 40 velikomučenika u Sevastiji, poznat kao Mladenci. Taj dan Srpska pravoslavna crkva praznuje u spomen na 40 rimskih vojnika - mladenaca koji su položili život za Isusa Hrista. U vreme kad je početkom četvrtog veka istočnim delom Rimskog carstva vladao car Valerije Likinije, koji je svim silama gušio hrišćanstvo, u maloazijskom gradu Sevastiji lokalni komandant Agrikola pokušao je da odvrati od hrišćanstva 40 vojnika, ali nije uspeo, pa je obavestio višu komandu. Ona je poslala izaslanika Lisija, koji je naredio da ih bace u jezero koje se ledilo od hladnoće, a kad ih ni to nije odvratilo od Hrista, javno ih je spalio na lomači. Taj praznik, kod Srba, postao je neka vrsta slave mladih bračnih parova.

23. mart

1999. 

Predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević odbio je, nakon višednevnih pregovora s međunarodnim posrednicima, uključujući i specijalnog izaslanika SAD Ričarda Holbruka (Richard Holbbrooke), mirovni plan za Kosovo i razmeštanje stranih trupa u pokrajini. Generalni sekretar NATO-a je potom aktivirao naredbu o otpočinjanju vazdušnih udara na SR Jugoslaviju, koji su počeli narednog dana.

24. mart 

1945. 

U Beogradu je potpisan sporazum vlade Demokratske Federativne Jugoslavije i Uprave UN za pomoć i obnovu (UNRA). Sporazumom je predviđeno da UNRA pomogne u hrani, lekovima, obući i odeći i da uputi stručnjake za obnovu poljoprivrede, industrije i saobraćaja.

1999. 

U 20.00 časova snage NATO počele su vazdušne udare na SR Jugoslaviju. Tokom 78 dana akcije pod nazivom "Milosrdni anđeo", u kojoj je učestvovalo 19 zemalja, poginulo je preko 1.000 ljudi, a više hiljada je ranjeno. Teško je oštećena infrastruktura, vojni i civilni objekti, a šteta je procenjena na oko 30 milijardi dolara.

1999. 

Vlada SR Jugoslavije proglasila je ratno stanje.

25. mart

1941. 

Kraljevina Jugoslavija je pristupila Trojnom paktu Nemačke, Italije i Japana. Protokol su u Beču potpisali predsednik vlade Dragiša Cvetković i ministar inostranih poslova Aleksandar Cincar-Marković.

27. mart

1941. 

Nakon pristupanja Jugoslavije Trojnom paktu, u Beogradu je vojnim udarom svrgnut regent princ Pavle Karađorđević i na presto je doveden maloletni kralj Petar II Karađorđević. Zbačena je i vlada Dragiše Cvetkovića i Vlatka Mačeka i obrazovana nova s generalom Dušanom Simovićem na čelu.

1999. 

Jugoslovenska protivvazdušna odbrana oborila je, tokom napada NATO-a na SR Jugoslaviju, američki bombarder "F-117 A". Avion "noćni jastreb" je pao u atar sela Buđanovci u Vojvodini.

Pripremila Dragica Sredojev, nastavnica istorije

Februar

1. II 1748. - Ukazom carice Marije Terezije, Novi Sad je dobio status slobodnog kraljevskog grada u okviru austrijske monarhije. Taj dan proglašen je za Dan grada kada je lokalnu vlast 1996. u Novom Sadu osvojila opoziciona koalicija „Zajedno”. 

2. II 1833. - Srpski knez Miloš Obrenović objavio je treći hatišerif turskog sultana Mahmuda II, kojim je uobličen politički status i pravni karakter Kneževine Srbije. Tim dokumentom Srbiji je pripojeno šest nahija, a posebnim beratom knez Miloš je dobio dostojanstvo srpskog i naslednog kneza. 

3. II 1881. - Potpisan je ugovor o izgradnji pruge Beograd - Niš, prve železničke pruge u Srbiji. 

6. II 1876. - U Srbiji je osnovano „Društvo Crvenog krsta”, nepunih 13 godina posle prve Međunarodne konferencije Crvenog krsta u Ženevi. Akciju je pokrenuo mladi vojni lekar Vladan Đorđević, a za prvog predsednika je izabran mitropolit Mihajlo. Dva meseca kasnije Društvo je postalo član Međunarodnog Crvenog krsta.

1937. - U izdanju Beogradske knjižare i izdavačke kuće Gece Kona izašao je „Leksikon stranih reči i izraza” Milana Vujaklije, delo značajno za srpsku kulturu. 

10. II 1891. - Zaslugom čuvenog srpskog geologa Jovana Žujovića, na Velikoj školi u Beogradu osnovano je Srpsko geološko društvo, jedno od najstarijih naučnih društava u Srbiji. 

11. II 1997. - Pod pritiskom međunarodne javnosti i tromesečnih građanskih i studentskih protesta, predsednik Srbije Slobodan Milošević je posebnim zakonom (lex specialis) priznao rezultate lokalnih izbora na kojima je pobedila opoziciona koalicija „Zajedno”. 

14. II 1835. - Na inicijativu dramskog pisca Joakima Vujića, uz novčanu pomoć kneza Miloša Obrenovića, u Kragujevcu je osnovano prvo pozorište u Srbiji. „Knjaževsko - serbski teatar“ priređivao je jednom sedmično i prazničnim danima predstave za kneza i njegove činovnike i goste, a na repertoaru su bili Vujićevi komadi ili njegovi prevodi stranih dela. 

1835. - U Kneževini Srbiji usvojen je Sretenjski ustav, prvi ustav u modernoj srpskoj istoriji. Napisao ga je sekretar kneza Miloša Obrenovića Dimitrije Davidović, po uzoru na francuski i belgijski ustav. 

1928. - Iz Beograda prema Zagrebu poleteo je prvi avion jugoslovenske civilne avijacije „Potez 29-2”, jedina letelica prve jugoslovenske aviokompanije „Aeroput”. Prvi putnici bili su direktor aviokompanije i pet novinara. 

17. II 1863. - Srpski trgovac i brodovlasnik Miša Anastasijević poklonio je državi zgradu u Beogradu, poznatu kao Kapetan - Mišino zdanje. U pismu Ministarstvu prosvete poručio je da kuću ustupa

„svom otečestvu” za smeštaj „učenih i prosvetnih zavoda”. U njoj je sada rektorat Beogradskog univerziteta. 

20. II 1860. - U Novom Sadu je izašao prvi broj „Danice”, najznačajnijeg književnog časopisa srpskog romantizma, koji je pokrenuo i uređivao Đorđe Popović. „Danica” je okupila stotinak srskih pisaca, među kojima Jakova Ignjatovića, Đuru Jakšića, Jovana Jovanovića Zmaja, Lazu Kostića, Ljubu Nenadovića i druge.

22. II 1882. - Knez Milan Obrenović proglasio je Srbiju kraljevinom i sebe kraljem. 

26. II 1917. - U okupiranoj Srbiji u Prvom svetskom ratu počeo je Toplički ustanak protiv bugarskih i austrougarskih trupa, izazvan masovnim terorom, pljačkom i paljevinom sela i prisilnom

regrutacijom. Okupatori su uzvratili surovim represalijama: pobijeno je oko 20.000 ljudi, a u Toplici je uništeno 55 sela. 

28. II 1832. - U Beogradu je osnovana Narodna biblioteka Srbije kao sastavni deo Državne štamparije. Odluku o osnivanju doneo je knez Miloš Obrenović. 

1916. - Završeno je prebacivanje glavnine srpske vojske od oko 140.000 vojnika iz okupirane Srbije u Prvom svetskom ratu, na ostrvo Krf. Oporavljena u narednim mesecima, reorganizovana i naoružana srpska vojska se u leto iste godine vratila u borbu na Solunskom frontu. Tokom povlačenja preko Albanije, od decembra 1915. godine, više od 200.000 vojnika i civila umrlo je od gladi, iscrpljenosti i zime. 

1939. – Izašao je prvi broj časopisa „Politikin zabavnik“. 

Pripremila Dragica Sredojev, profesor istorije

Januar

1. I 1880. U Srbiji su uvedene obavezne metarske mere i zvanično su prestale da važe mere poput aršina, lakta, pedlja. Merna jedinica za dužinu je postao metar, podeljen na decimetre, centimetre i milimetre. Reformu mernog sistema i standardizaciju sproveo je Čedomilj Mijatović u dogovoru sa kraljem Milanom. 

5. I 1834. U Kragujevcu su izašle „Novine serbske“, prvi srpski informativni list štampan u zemlji, službeno glasilo kneževine Srbije. Prvi urednik bio je Dimitrije Davidović, osnivač „Novina serbskih“ u Beču (1813-21). 

6. I 1322. U manastiru Žiča krunisan je srpski kralj Stefan Dečanski Nemanjić, sin kralja Milutina. Tokom vladavine do 1331. pobedio je vojsku bosanskih feudalaca, Bugare kod Velbužda (1330) i osigurao prevlast nad Makedonijom. Zbacio ga je s prestola sin Dušan. Umro je pod nerazjašnjenim okolnostima u zatočeništvu u Zvečanu. Podigao je manastir Visoki Dečani.

1916. Počela je Mojkovačka bitka u Prvom svetskom ratu u kojoj su Crnogorci pod komandom serdara Janka Vukotića odbili ofanzivu znatno jačih austrougarskih snaga i time omogućili srpskoj vojsci odstupnicu prema Jadranu. 

1929. Jugoslovenski kralj Aleksandar I Karađorđević ukinuo je Vidovdanski ustav, raspustio Narodnu skupštinu i zaveo ličnu vlast u državi. 

8. I 1807. Srbi su u Prvom srpskom ustanku izbacili Turke iz Kalemegdanske tvrđave i Beograd je, posle 380 godina, ponovo postao prestonica srpske države. Prethodno su ustanici 12. decembra 1806. oslobodili beogradsku varoš i potisli Turke u Kalemegdansku tvrđavu, a turski komandant Alija Gušanac pobegao je iz tvrđave krajem decembra, uvidevši da je odbrana beznadežna. Novom komandantu Sulejman paši potom je preostalo jedino da se sa svojim snagama preda ustanicima pod Karađorđevim vođstvom. 

1942. U Petrovgradu, danas Zrenjanin, Kikindi i drugim mestima u Banatu, Nemci su u II svetskom ratu streljali 150 komunista i simpatizera partizana. Istog dana mađarske okupacione vlasti počele masovno hapšenje i ubijanje Srba s druge strane reke Tise. U Đurđevu kod Žablja, Šajkašu i Gospođincima streljano 60 Srba. 

18. I 2001. SAD su ukinule sankcije SR Jugoslaviji uvedene početkom 1999. zbog politike režima Slobodana Miloševića prema Albancima na Kosovu. Američkim firmama tada je bilo zabranjeno da posluju sa Jugoslavijom. Pored skidanja te zabrane, ukidanje američkih sankcija otvorilo je vrata za ulazak stranih kredita u SR Jugoslaviju. 

19. I 1919. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca je u Srbiji i Crnoj Gori zamenila Julijanski kalendar Gregorijanskim, koji je u drugim delovima novostvorene države već bio u upotrebi. Srpska pravoslavna crkva je zadržala Julijanski kalendar. 

Srpska pravoslavna crkva danas slavi Bogojavljenje, veliki hrišćanski praznik u spomen na dan kad je Jovan Krstitelj na reci Jordan krstio Isusa Hrista. Dok je Hristos izlazio iz vode otvorila su se nebesa i na njega se, u obliku goluba, spustio Duh sveti, pri čemu se čuo glas Božiji: „Ovo je sin moj ljubljeni,

koji je po mojoj volji“. 

20. I Srpska pravoslavna crkva danas slavi Svetog Jovana. Ovaj praznik kod Srba neretko se kolokvijalno naziva Jovandan i česta je krsna slava kao izraz sasvim posebnog poštovanja koje u srpskom narodu on uživa. Sveti Jovan Krstitelj je predskazao dolazak Hristov i krstio Isusa Hrista u reci Jordanu. Za svetog Jovana

Preteču, Hristos je rekao da je „najveći između rođenih od žene“. Među ličnostima jevanđeljskim sveti Jovan Krstitelj zauzima sasvim posebno mesto. 

25. I 1904. U Beogradu je počeo izlaziti dnevni list „Politika“, čiji je osnivač i prvi urednik bio Vladislav Ribnikar.

27. I 1236. Danas je Sveti Sava - dan kada Srpska crkva obeležava uspomenu na najpoštovanijeg srpskog svetitelja, oca Srpske crkve i zaštitnika Srba. Njegov kult raširen je širom pravoslavnog sveta. Između ostalog on je i zaštitnik školstva kod Srba. Prva proslava Svetog Save kao školskog patrona održana je 1812. u Zemunu, odakle se brzo proširila u sve srpske zemlje. Himna Svetom Savi prvi put je izvedena 1839. u Segedinu od strane lokalnog crkvenog hora, a za školsku slavu u tadašnjoj Kneževini Srbiji Savindan je proglašen u januaru 1840. 

Pripremila Dragica Sredojev, nastavnica istorije

Decembar

1. XII 1918. U Beogradu proglašena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, s princem Aleksandrom I Karađorđevićem kao regentom i Beogradom kao prestonicom. 

Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca je bila kraljevina na Balkanu koja je postojala od kraja Prvog svetskog rata do Drugog svetskog rata kada menja ime. Zauzimala je teritoriju današnjih država Srbije, Bosne i Hercegovine, Makedonije i Crne Gore, i najveći deo današnje Hrvatske i Slovenije. Na čelu monarhije se nalazila dinastija Karađorđevića. 

Nakon kraja Prvog svetskog rata i raspada Austro-Ugarske monarhije stvorili su se uslovi za stvaranje države koja bi okupila Južne Slovene koji su živeli na području Srbije, Crne Gore i slovenskih delova Austro-Ugarske 

Kraljevina Srbija je na početku Prvog svetskog rata za svoje ratne ciljeve postavila ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca, donošenjem Niške deklaracije 7. decembra 1914. godine. Ubrzo je usledilo formiranje Jugoslovenskog odbora u Londonu 1915. godine i Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje 1917. godine 

Konkretni pregovori o uređenju buduće države vođeni su neposredno u dva navrata - na Krfu 1917. godine kada je doneta Krfska deklaracija i u Ženevi 1918. godine kada je potpisan Ženevski sporazum. Nakon rata, pod vođstvom Jugoslovenskog odbora u Zagrebu se formira Država Slovenaca, Hrvata i Srba, dok su istovremeno crnogorski delegati na spornoj „Podgoričkoj skupštini“ doneli odluku o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji. Pritom, i delegati Velike narodne skupštine Vojvodine su 25. novembra doneli odluku da se direktno pripoje Kraljevini Srbiji. Proglašenje nove države je obavio regent Aleksandar I Karađorđević, u ime svog oca kralja Petra I 1. decembra 1918. pod imenom Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. 

Ova država je više puta menjala ime: 

od 1. decembra 1918. kada je i proglašena zvala se Kraljevina Srba,Hrvata i Slovenaca, 3. oktobra 1930. postaje Kraljevina Jugoslavija. Posle Drugog svetskog rata, 29. novembra 1945. dobija ime Federativna Narodna Republika Jugoslavija. 7. aprila 1963. preimenovana je u Socijalističa Federativna Republika Jugoslavija. Još dva puta u svojoj istorijei je menjala ime ali i veličinu. 1992. postaje Savezna Republika Jugoslavija i obuhvata samo Srbiju i Crnu Goru. Ime Jugoslavija iz naziva države gubi se 4. februara 1993. kada dobija ime Državna zajednica Srbija i Crna Gora. 

7. XII 1914. Skupština Srbije usvojila je u Nišu u Prvom svetskom ratu Deklaraciju o ujedinjenju južnih Slovena u zajedničku državu. To je bilo prvi put da srpska vlada jugoslovensko ujedinjenje postavlja kao prioritetan cilj srpske državne politike. 

11. XII 1888. Skupština Srbije prihvatila Ustav koji je predložila Narodna radikalna stranka. Ustavom, pisanim po uzoru na belgijski ustav iz 1831, u Srbiji uvedena parlamentarna demokratija 

12. XII 1873. U Srbiji uveden dinar kao novčana jedinica, čime je otklonjen monetarni haos i upotreba više od 40 vrsta tuđeg metalnog novca - dukata, forinti, talira. 

1920. Konstituisana Ustavotvorna skupština Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Rad skupštine, kojom je predsedavao hrvatski političar Ivan Ribar, trajao je više od šest meseci i okončan je donošenjem Vidovdanskog ustava 28. juna 1921. 

13. XII 1806. Srpski ustanici u Prvom srpskom ustanku oslobodili beogradsku varoš i naterali Turke da se povuku u Kalemegdansku tvrđavu. Tvrđava osvojena početkom 1807, a po slomu ustanka 1813. Turci ponovo zauzeli Beograd. 

15. XII 1914. Oslobađanjem Beograda u Prvom svetskom ratu završena Kolubarska bitka. Pobeda za koju izuzetne zasluge pripadaju komandantu Prve armije, generalu Živojinu Mišiću, podigla ugled Srbije među saveznicima i učvrstila samopouzdanje srpske vojske i naroda. 

16. XII 1934. Pušten u saobraćaj prvi beogradski drumski most preko Save, nazvan „Zemunski most kralja Aleksandra“. Dignut u vazduh u aprilu 1941, a na mestu visećeg mosta 1957. podignut most nezvanično nazvan Brankov most. 

19. XII Srpska pravoslavna crkva slavi Svetog Nikolu. 

27. XII 1882. Ukazom kralja Milana Obrenovića o odobrenju Trgovinskog sporazuma i Konzularne konvencije sa SAD, uspostavljeni diplomatski odnosi Srbije i SAD. 

31. XII Večeras najveći deo čovečanstva dočekuje Novu godinu. 

Pripremila Dragica Sredojev, nastavnica istorije

Novembar

Iz prošlosti našeg naroda

1. novembar 1886.
U Beogradu je osnovana Kraljevska srpska akademija, kasnije Srpska akademija nauka i umetnosti. Prvi predsednik bio je Josif Pančić. Prve edicije koje je izdavala bile su „Glas" i „Spomenik", a najkrupniji poduhvat bio je izrada „Rečnika srpskog književnog jezika", početa 1893. 

3. novembar 1883.
Ugušena je Timočka buna, koja je počela u Zaječarskom okrugu mesec dana ranije, zbog odluke vlasti o oduzimanju oružja, dotad poverenog svim vojnim obveznicima. Među vođama, koji su uhapšeni i streljani, bilo je istaknutih članova Radikalne stranke. Neki od njih, kao Nikola Pašić, uspeli su da pobegnu van zemlje, a stranka je pretrpela tešku krizu. 

5. novembar 1943.
U Jajcu je u Drugom svetskom ratu osnovana Telegrafska agencija Nove Jugoslavije - TANJUG. Prvi direktor bio je Vladislav Ribnikar. 

10. novembar 1910.
Na inicijativu Pavla Popovića, Aleksandra Belića i Jovana Skerlića, osnovano je Društvo za srpski jezik i književnost, radi usavršavanja nastave srpskog jezika i književnosti u školama.

12. novembar 1956. 

Beogradsko pozorište „Atelje 212" je u adaptiranom delu zgrade „Borbe" izvelo prvu predstavu, „Fausta" Johana Volfganga Getea. 

16. novembar 1914. 

Počela je Kolubarska bitka, najveća koju je srpska vojska vodila u I svetskom ratu. Bitka je završena 15. decembra pobedom srpske vojske nad austrougarskim trupama pod komandom generala Poćoreka, prisiljenog da se povuče iz Srbije. Izuzetne zasluge za pobedu u bici, u kojoj je zarobljeno oko 43.000 austrougarskih vojnika, imao je general Živojin Mišić koji je za zasluge u ovoj bici dobio čin vojvode. Kolubarska bitka ušla je u istoriju ratovanja kao jedinstven primer da se vojska, kojoj je predviđen potpun slom, za kratko vreme reorganizuje, pređe u kontraofanzivu i nanese neprijatelju odlučujući poraz. Taktika pregrupisavanja samo I armije i koncentrisanog udara na VI armiju (koja je bila razvučena na širokom frontu) koju je izveo Živojin Mišić, danas se izučava na vojnim školama širom sveta. Kolubarska bitka je značajna i po tome što obe vojske u operacijama nisu imale strategijske rezerve kojima bi mogle da ojačaju svoje linije, tamo gde je to neophodno, već su to postizale prebacivanjem snaga sa jednog na drugi deo fronta

25. novembar 1915.
Vrhovna komanda srpske vojske u Prvom svetskom ratu donela je odluku o povlačenju trupa preko Crne Gore i Albanije. Da bi se izbegla kapitulacija i time potpuno uništenje srpske države kralj Petar Prvi Karađorđević i vlada na čijem čelu je bio Nikola Pašić odlučili su se na povlačenje. Povlačenje je trebalo da se vrši dolinom Morave i Vardara, prema jugu, ali je Bugarska svojim ulaskom u rat na strani Centralnih sila presekla tu liniju odstupanja, te se povlačenje vršilo mnogo nepristupačnijim putem, preko crnogorskih i albanskih planina. Saveznici Srbije u ovom ratu, sile Antante, nisu pružile našoj vojsci i narodu adekvatnu i obećanu pomoć. U povlačenju vojnika praćenih izbeglicama, život je izgubilo više od 240.000 ljudi. Na Krf je savezničkim brodovima prebačeno 135.000 vojnika, koji su oporavljeni i reorganizovani nastavili borbe na Solunskom frontu naredne godine.

29. novembar 1943. 

Drugo zasedanje AVNOJ-a, Antifašističkog veća nacionalnog oslobođenja Jugoslavije, se održava u Jajcu, u Bosni i Hercegovini, i ono odlučuje o posleratnom uređenju države. 

29. novembar 1945. 

Proglašena je FNRJ (Federativna Narodna Republika Jugoslavija) 

29. novembar
Dan Republike bivše SFRJ (Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija) 

Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (skraćeno SFRJ) je bivša jugoslovenska država koja je postojala od kraja Drugog svetskog rata, sve dok se nije raspala tokom građanskog rata. Ona je bila socijalistička država koja je obuhvatala teritorije današnjih nezavisnih država Srbije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Makedonije, Slovenije i Crne Gore.

Formirana je 1945. godine kao naslednica Kraljevine Jugoslavije pod imenom Demokratska Federativna Jugoslavija. Dana 29. novembra 1945. godine menja ime u Federativna Narodna Republika Jugoslavija, dok je 1963. godine konačno promenila ime u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija. Glavni grad SFRJ bio je Beograd. SFRJ se graničila sa Italijom i Austrijom na severozapadu, Mađarskom i Rumunijom na severu, Bugarskom na istoku i Grčkom i Albanijom na jugu. Zapadni deo republike je izlazio na Jadransko more.

Za razliku od ostalih evropskih socijalističkih zemalja, SFRJ nikada nije bila članica Varšavskog ugovora i održavala je bliske veze sa zapadnim vladama. SFRJ je bila osnivač i jedan od najvažnijih članova Pokreta nesvrstanih. SFRJ je bila zemlja „samoupravnog socijalizma", sa jednopartijskim delegatskim sistemom predstavljanja, planskom privredom i specifičnim sistemom tzv. radničkog samoupravljanja. Na njenom čelu nalazio se Josip Broz Tito kao doživotni predsednik republike.

Pripremila Dragica Sredojev, profesorica istorije